Beginselverklaring

Geldschepping in publieke handen

De bron van de actuele banken schuldencrisis zit in het geldsysteem. De financiële oorzaken van de crisis hebben een gemeenschappelijke monetaire oorzaak: de 'meervoudige girale geldschepping' door de banken. Dit werkt vooral het opwaarderen van beleggingen in de hand, roept speculatiebubbels en inflatie op en leidt tot toename van de insolventie van veel betrokkenen, niet in het minst van landen en banken zelf. Het financiële systeem en de reële economie kunnen alleen functioneren op basis van een stabiel en rechtvaardig geldsysteem. Daarom zetten wij ons in voor

1. herstel van het monopolie van staten om geld te scheppen;
2. beëindiging van alle geldschepping door banken;
3. het in omloop brengen van nieuw geld alleen door publieke uitgifte.

Geld regeert de wereld. Wie regeert het geld?

Iedereen gebruikt wel geld maar de manier waarop het geldsysteem functioneert is vaag door begrippen als 'gefractionaliseerd reservesysteem' of 'meervoudige geldschepping'. Dit is in het belang van de banken. Zij hebben het scheppen van geld van de nationale centrale banken overgenomen. De centrale banken brengen in principe alleen het contante geld uit dat, afhankelijk van het land, slechts 5 - 20% van de geldhoeveelheid uitmaakt. Het grootste deel, 80 - 95%, circuleert intussen als giraal geld en wordt door de banken in omloop gebracht: als tegoed op de bankrekeningen van klanten.

instellingen, die geen nut meer hebben voor de reële economie maar haar juist schade berokkenen. Beurzen en conjunctuur worden door de verzelfstandigde geldschepping onverantwoord tot het uiterste gedreven - compleet doorschietende hoogconjunctuur en beurskoersen gevolgd door stagnatie, depressie en schuldencrises. Als de banken daarbij zelf in de problemen komen dan staan de tegoeden van de klanten op het spel. Als de staat zich garant stelt voor bedreigde tegoeden en banken, dan worden op die manier de verliezen van de banken op de gemeenschap afgewenteld, terwijl de winsten privé worden aangewend.

De banken hebben geen macro economische- laat staan maatschappelijke doelen en taken. Daarom is het aan hen overlaten van geldschepping, waarbij grote gevolgen kunnen optreden voor de gemeenschap, bestuurlijk ontoelaatbaar. In de moderne samenleving is de monetaire orde deel van de rechtsorde en dus een zaak van de staat.

Nationaliseren van geld, niet van banken.

Al het geld moet uitsluitend door een onafhankelijk openbaar orgaan gecreëerd worden. Binnen de Economische en Monetaire Unie (EMU) komt die rol toe aan de Europese Centrale Bank en de centrale banken van de lidstaten. Zij zouden moeten worden gezien als de Vierde Macht in de staat: de Monetaire macht, als aanvulling op de wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende. De centrale bank moet, net als de rechtbanken, een onafhankelijke positie hebben en alleen aan de wet onderworpen zijn - onafhankelijk tegenover wensen van regering en parlement, maar ook tegenover eisen van banken en andere bedrijfsbelangen. In zo'n geldsysteem kunnen ook locale betalingssystemen of coöperatieve verrekensystemen hun plaats hebben.

De beoogde hervorming van de geldschepping is eenvoudig te realiseren. De tegoeden op bankrekeningen worden tot wettige betaalmiddelen verklaard, net zoals munten en papiergeld. Alleen de nationale centrale banken - de monetaire macht - zijn nog bevoegd om deze betaalmiddelen te scheppen. Op die manier gebeurt met het girale geld hetzelfde als honderd jaar geleden met het papiergeld. Toen werd privaat uitgegeven papiergeld vervangen door papiergeld van nationale centrale banken. Nu gaat het erom, het instabiele en onzekere girale geld van de banken om te zetten in 'volwaardig geld'. Volwaardig staat voor 'volwaardig wettig betaalmiddel'. Naast het geld dat nu nog maar gedeeltelijk publiek is (5-20% munten en papiergeld) wordt het geld als geheel weer genationaliseerd, terwijl de banken niet worden genationaliseerd.

Regering en parlement zouden aan de onafhankelijke centrale bank geen eisen mogen stellen. Maar het discretionair gecreëerde nieuwe geld moet wel renteloos aan de regering ter beschikking worden gesteld die het door publieke uitgifte in omloop brengt. Recent ging het in de EMU jaarlijks om 200-400 miljard euro, waarvan 50-100 miljard in Duitsland. Dat was 4-8% van de totale overheidsbegroting. Deze toename van de hoeveelheid geld was overweldigend, maar ook minder geld is altijd nog erg veel geld dat de publieke kas misloopt.

De banken kunnen op de financiële markten binnen de wettelijke kaders verder ongehinderd actief zijn. Ze kunnen geen giraal geld meer scheppen, maar alleen met geld opereren dat ze zelf verkrijgen, hetzij op de geldmarkt hetzij van klanten, en dat ze dus contant in kas hebben of op hun rekening bij de centrale bank.

Het beëindigen van geldschepping door banken kan eenvoudig en zonder problemen gebeuren: de huidige tegoeden van klanten verdwijnen uit de balans van de banken en zijn alleen nog maar een actief op de balans van klanten zelf.

Een geldsysteem ten dienste van de maatschappij

Een dergelijke hervorming zou vijf belangrijke voordelen hebben.
Ten eerste zou het geld veilig zijn, ook zonder overheidsgarantie, want girale tegoeden zouden bij insolventie niet meer kunnen verdwijnen. Het algemene betalingsverkeer zou ook bij een bankencrisis geen gevaar meer lopen. Overheid en samenleving zouden door bankencrises niet meer te chanteren zijn.

Ten tweede zou het vergroten en verkleinen van het geldaanbod door de banken begrensd worden. Er zou geen veel te goedkoop geld meer beschikbaar zijn voor de markten om excessief mee te speculeren. De geldstroom zou zich stabiliseren, conjunctuur en beurskoersen zouden gematigder verlopen.

Ten derde. In tegenstelling tot de huidige inflatoire geldschepping door de banken, zou de centrale bank de geldhoeveelheid geheel en al onder controle hebben. Ze kan speculatiebubbels en prijsinflatie doeltreffend voorkomen, doordat ze de geldhoeveel­heid in overeenstemming brengt en houdt met de reële economische ontwikkeling.

Ten vierde. De toename van de geldhoeveelheid zou geheel ten goede komen aan de overheidshuishouding en niet aan de banken. Een inflatieneutrale toename van de geldhoeveelheid komt overeen met de te verwachten groei van de reële economie. Zo komt naar de huidige maatstaven 1-3 % economische groei in Euroland overeen met een groei van de geldhoeveelheid ter hoogte van 56-112-169 miljard euro. Daarmee is 1,2 - 3,6 % van de overheidsuitgaven te financieren.

Ten vijfde, en op dit moment van bijzondere betekenis, ontstaat de spreekwoordelijke eenmalige gelegenheid, de drukkende staatsschuld in enkele jaren aanzienlijk af te bouwen - geruisloos en zonder pijnlijke ingrepen. Want met de hervorming komt volwaardig geld, uitgegeven door de nationale centrale bank, in de plaats van het tegenwoordig door banken geschapen geld. En zou het door banken geschapen geld in de loop van een paar jaar door volwaardig geld zijn vervangen. Daardoor vloeit eenmalig een aanzienlijke hoge geldscheppingwinst naar de publieke kas. Zo kan de staatsschuld aanzienlijk verlaagd worden. Begin 2013 ging het in Euroland om girale gelden ter hoogte van 4.900 miljard euro. Dat kwam overeen 60% van de totale staatsschuld ter hoogte van 8.600 miljard euro op dat moment.

Maatregelen zoals het weer invoeren van een beursomzetbelasting of van verplichte hogere eigen kapitaalbuffers van banken zullen weinig effect hebben zolang de monetaire oorzaken van de financiële- en bankencrisis niet worden weggenomen. Daarom is nu een structureel antwoord nodig: overgang van giraal geld naar volwaardig geld en het definitief instellen van de nationale centrale banken als de onafhankelijke monetaire macht.

Monetative e.V., Merseburger Str. 14, D – 10823 Berlin, www.monetative.de